Studenten onderzoeken toekomst voor Nederlandse hoenders
Welke motivatie schuilt er achter de keuze voor een Nederlands kippenras? En wat doet een speciaalclub eigenlijk? Wat kunnen we doen om de zeldzaam geworden rassen minder zeldzaam te maken? Studenten van Wageningen Universiteit doken in de wereld van de kippenliefhebber en dit leverde verfrissende adviezen op. Zoals: 1) tentoonstellingen doen er toe, maar dat maakt niet elke houder een tentoonstellingsfokker. 2) onze bescheidenheid weerhoudt ons van het promoten van de rassen, terwijl ze die promotie hard nodig hebben en 3) nieuwkomers willen graag laagdrempelig kennismaken met het houden van de oorspronkelijke kippenrassen.
Hoenders met historie
Van oudsher worden hoenders gehouden voor verschillende redenen. Voor productie van vlees , eieren of beide als dubbeldoel ras, maar ook als sierhoender ter verfraaiing van het erf of de kasteeltuin. Van sommigen, zoals het Nederlandse baardkuifhoen, gaat de geschiedenis terug tot maar liefst 16e eeuw. Op deze pagina vindt je alle Nederlandse hoenderrassen. De meeste van de Nederlandse hoenders kennen ook nog een krielvariant. En dan heb je bij al die rassen ook nog verschillende kleurslagen. Bij het Friese hoenders zijn dat er maar liefst 13. Een bonte verzameling dus. Allemaal even uniek, maar helaas ook allemaal zeldzaam.
Dierhouders organiseren zich
In de loop der tijd zijn fokkers zich gaan organiseren en zijn rassen erkend. Voor de meeste Nederlandse hoenderrassen is er inmiddels een speciaalclub waarin liefhebbers samenkomen en kennis, dieren en verhalen uitwisselen. Voor sommige rassen is er een organisatie met paraplufunctie, de Nederlandse Hoender Club is hier een voorbeeld van. Maar het aantal dierhouders dat zich aansluit bij een speciaalclub is dalend. En daarbij komt een vergrijzing van aantal houders, twee factoren die de kwetsbaarheid van de rassen verhogen. Terwijl het houden van kippen niet minder populair is geworden. Dus, ze zijn er wel, maar veel houders hebben geen Nederlands ras, óf zijn niet verbonden met een speciaalclub.
Wat motiveert de houder?
Om erachter te komen wie die potentiële nieuwe dierhouder zou kunnen zijn hebben de studenten een brede enquête uitgezet onder dierhouders om te inventariseren welke motivatie houders hebben om voor een bepaald ras te kiezen. De enquête is door 235 houders ingevuld. Zij gaven aan dat de motivatie om kippen te houden met name was vanwege een brede interesse (46%), dat ze via familie en vrienden in aanraking zijn gekomen met kippen houden (23%) of dat ze kippen houden vanwege specifiek de eieren (14%). Maar 3% gaf aan dat het behoud van een zeldzaam ras de voornaamste reden was voor het kiezen van het Nederlandse ras.
In raskeuze bleken kenmerken van het ras (59%), de regio (13%) en het behoud (12%) het meest bepalend.
Als het gaat om de motivatie om te fokken met de hoenders dan geven fokkers aan dat ze dit wederom doen vanwege een brede interesse (49%), of juist wel vanwege het behoud van het ras (16%), en 14% fokt specifiek voor de eieren. Het aantal fokkers dat met name voor tentoonstellingen fokt is relatief klein, 7%.
Meten is weten
In het onderzoek is ook geïnventariseerd in hoeverre er werd bijgehouden wat de eiproductie per ras was en of er een stamboekadministratie was. Daarbij waren grote verschillen te zien tussen dierhouders. Ook per ras liepen de binnen gekomen gegevens over productie nogal uiteen. De onderzoekers hebben ook diepte-interviews met bestuursleden van speciaalsclubs gehouden over registratie van diergegevens. Deze administratie geeft info over de situatie van een ras en helpt bij de selectie van ouderdieren. Een mooi voorbeeld is een hanencirkel zoals de Lakenvelder club gebruikt.
Maar ook een beter beeld van de dierhouders die de dieren hebben kan helpen. Zeker als het gaat om bemiddelen bij aanbieden van nieuwe dieren.
Is het tij te keren?
Oorzaken die studenten noemden voor het zeldzamer worden van de Nederlandse kippenrassen zijn 1) het gebrek aan kennis. Algemene websites over kippen houden geven lang niet altijd informatie over Nederlandse rassen. 2) Een afname van actieve kippenfokkers en -houders. 3) Versmalling van de doelgroep. Bij het doorlichten van de websites van diverse rasorganisaties, viel het de studenten op dat men zich met name richt op tentoonstellingsfokkers. Dan wordt je al snel afgeschrikt als potentiële nieuwe houder, doordat de informatie heel specialistisch is. Verder blijkt er niet veel communicatie en samenwerking tussen en binnen rasverenigingen en andere organisaties, waardoor nieuwkomers niet snel geïnspireerd en geïnformeerd worden. Ook is niet altijd duidelijk waar dieren te koop zijn, en bij wie je als nieuwe houder terecht kunt voor praktijkervaring.
Samenwerking en communicatie zijn dus sleutelwoorden. In het advies richten de studenten zich met name tot de georganiseerde clubs: SZH, NHC en speciaalclubs. Ze roepen op om bekendheid van de rassen te vergroten via publiekslocaties, promotieactiviteiten vanuit de rasorganisaties. Daarnaast raden ze aan om (eventueel met behulp van ervaringsdeskundigen) ondersteuning te bieden in bij het houden van ons erfgoed. Door de eerste focus te verschuiven van fokkers naar (hobby) houders, kun je mensen inspireren. Een klein deel van de nieuw verworven houders is daarna misschien wel bereid om ook fokker te worden. Want uiteindelijk zijn de fokkers en liefhebbers niet alleen kundig in het houden en fokken van het ras, maar ook de beste ambassadeurs.
SZH dankt: Femke Braakhuis, Jeroen Persoon, Maaike Koster, Deborah Nagtzaam, Max van der Weijden voor hun bijdrage aan het onderzoek.
Voor de geïnteresseerde: In 2023 deden studenten van Wageningen ook onderzoek naar de waarden van Nederlandse dubbeldoelkippen, zie ‘Nederlandse dubbeldoelkip, verrassend multifunctioneel’
Foto hierboven, met dank aan Dierenbeeldbank
