Oorspronkelijke rassen kansrijk in voedseltransitie
Door de intensivering en specialisatie in de voedselproductie, zijn veel ‘oude’ rassen en gewassen zeldzaam geworden vanwege onvoldoende economisch perspectief. Samen met de transitie in de Nederlandse landbouw ontstaan er nu weer nieuwe kansen en opkomende vraag naar duurzaam en kwalitatief hoogwaardig geproduceerd voedsel. Dit was het onderwerp van de inspiratiedag op 9 oktober met enthousiaste ondernemers.
Dat het anders moet in de Nederlandse landbouw is elke dag in de krant te lezen. Maar de boodschap dat het ook anders kán stond deze dag centraal. Het Centrum voor Genetische bronnen Nederland van Wageningen University and Research, Stichting Zeldzame Huisdierrassen, Stichting De Oerakker, en Slowfood Nederland organiseerde deze inspiratiedag ‘ondernemen met Nederlandse rassen en gewassen’, om te leren van ondernemende pioniers in het veld en om geïnteresseerden te kunnen inspireren.
“Elk ras en gewas kent unieke kenmerken en gebruikskwaliteiten”
Rassen en gewassen die passen
Elk ras en gewas kent unieke kenmerken en gebruikskwaliteiten. Ondernemers wezen tijdens de bijeenkomst op de kwaliteiten van een aantal oude rassen en gewassen, maar benadrukt werd ook dat het specifieke ras niet het enige uitgangspunt is voor hun onderneming. Het begint met het ontwikkelen van een visie op de specifieke producten en onderscheidende kwaliteiten, in de mogelijkheden van de locatie van de boerderij en aangrenzende natuurgebieden of cultuurlandschappen en de bijdrage en rol van de ondernemer richting zijn eindgebruiker of klant. Erfgoedrassen en gewassen verkopen zich niet vanzelf, maar lijken erg geschikt in de (transitie naar een) extensievere, natuur-inclusieve, circulaire en multifunctionele landbouw.
Meten is weten
Slim pionieren betekent proberen, monitoren, evalueren en bijsturen. Elk jaar weer opnieuw. Het bedrijf van Maurits en Jessica Tepper kent een high-tech bedrijfsvoering en is proeftuin voor Wageningen UR voor natuur-inclusieve kringlooplandbouw. Net als spreker Jan Broenink ziet hij grote kansen voor de zich probleemloos handhavende Groninger blaarkoppen in een dergelijke vorm van landbouw. Tepper geeft aan dat hij na een paar jaar al positieve effecten ziet van zijn bedrijfsvoering. Sterk uitgeputte grond kan zich herstellen tot een bodem vol biodiversiteit, boven en onder de grond. Onderzoek om de prestaties van het bedrijfssysteem te kunnen onderbouwen is nodig, en speelruimte voor de ondernemers om zich hierin te ontwikkelen is essentieel. Voor een succesvolle verwaarding is schaalgrootte nodig en inzet op marketing en coördinatie. Kennis van vroeger moet gekoppeld worden aan techniek van nu. In andere EU landen vindt meer ondersteuning plaats voor een succesvolle verwaarding, ook daar blijkt dat er vele wegen naar Rome zijn. Essentieel is dat het verhaal kloppend moet zijn. Hero Havenga en Peter Brul lieten ook zien dat voor akkerbouwers, die meerdere gewassen telen, verschillende benaderingen zijn. In Landgoud zijn voor de gewassen verschillende ketens, bij de Graanrepubliek werken producenten en verwerkers samen in een coöperatie.
Ken jezelf, kies je partners
Boeren die zich op deze dag presenteerden lieten een enorme diversiteit aan ondernemerschap zien. Het motto ‘Je moet het zelf doen’, valt vaker deze dag, en slaat op de positieve energie, eigenzinnigheid, flexibiliteit en het doorzettingsvermogen die bijna een voorwaarde lijken te zijn van ondernemers die hier een succes mee halen en het verhaal van het bijzondere product goed tot waarde kunnen brengen. Er zijn inmiddels sterke merken en samenwerkingen ontstaan waar ondernemers met oude rassen en gewassen ook van kunnen leren, of zich bij aan kunnen sluiten. De welwillendheid om expertise te willen delen in het gaan houden of telen van oude rassen of gewassen, of in het verwaarden hiervan, was vandaag sterk aanwezig. Het blijft aan de deelnemers zelf om na te gaan waar ieders eigen kracht ligt en met welke partners zij een relatie willen aangaan om invulling te geven aan de transitie naar een duurzamer voedselsysteem. Er is geen blauwdruk voor samenwerking. Al deze voorbeelden hebben hun eigen afzet georganiseerd, soms met vallen en opstaan. Onderling vertrouwen, fair pricing en regelmatig afstemmen zijn essentieel voor het aangaan van allianties.
Laat je inspireren
SZH, CGN, De Oerakker en Slowfood Nederland stellen hun verworven kennis en hun opgebouwde netwerk graag ter beschikking voor eenieder die aan de slag wil in het verwaarden van dit zeldzaam geworden eetbare erfgoed. Een overzicht van initiatieven en bewegingen die vandaag besproken werden zijn in de bijlagen weergegeven:
Meer lezen over:
- Het onderzoeksproject van Blaarkophouder Maurits Tepper van Boerderij Eytemaheert en WUR in natuurinclusieve kringlooplandbouw. Lees meer…
- Een compendium, video’s en andere informatie over verzamelde successen en uitdagingen in het verwaarden van genetische bronnen binnen Europa. Lees meer …
- De transitie in de landbouw en de omslag naar een agro-ecologie. Lees meer …
- Levend Erfgoed Loont, met bevindingen van Adviseur Kees Water van Ekopart over de bedrijfsanalyse die hij in Gelderland bij ondernemers met zeldzame rundveerassen heeft uitgevoerd.
- Coöperatie initiatief Graanrepubliek Groningen en hun activiteiten in het verwaarden van oude graanrassen met hulp van onder andere molenaars, bakkers en mouterijen. En hun onderzoeksactiviteiten naar kenmerken als kwaliteit en smaak.
- Initiatief Natuurboeren die in samenwerking met verwerker Groothedde een sterk merk hebben neergezet voor melk, vlees en ijs van Nederlandse rundveerassen.
- Samenwerkingsinitiatief wroetvarkens waarbij slagers en boeren samen een merk hebben neergezet voor duurzaam varkensvlees.
- Innovatief familiebedrijf Landgoud en hun succesvolle onderneming in onder nadere het maken van aalbessenwijn, speltpasta en échte Groninger mosterd.
