Nonja Remijn - 26 september 2020

Bedrijfsbiodiversiteitsplan: méér voordelen voor de boer dan versterking van biodiversiteit alleen

Biodiversiteit staat mondiaal onder grote druk [1]. Ook in Nederland gaat het niet goed met allerlei diersoorten. Naast de diversiteit in Nederlandse landbouwhuisdierrassen nemen ook de amfibieën, vogels, kleine zoogdieren en verschillende insecten in aantal af [2]. Net als veel burgers maken ook agrarische ondernemers zich hier zorgen over. Boeren en tuinders zijn immers afhankelijk van de natuur. In kader van het project Levend Erfgoed Loont hebben een aantal ondernemers een ‘biodiversiteitsscan’ laten uitvoeren, om op locatie te ontdekken wat zij op gebied van biodiversiteit nog meer konden doen op en rond hun boerderij.

Weersinvloeden, de beschikbaarheid aan water en een gezonde bodem zijn voorwaarde om een goed gewas te telen of gezonde dieren te houden. Tegelijkertijd is de toename van grootschalige landbouw mede debet aan een achteruitgang van biodiversiteit. Veel kleine landschapselementen zoals houtsingels en hagen zijn verdwenen, maar ook bloemrijk grasland is drastisch afgenomen.

Goed nieuws is wel dat steeds meer boeren (verder) willen vergroenen in hun bedrijfsvoering. In het vorig jaar door Trouw gepubliceerde opinieonderzoek ‘De Staat van de Boer’ kwam naar voren dat de helft van de Nederlandse boeren en boerinnen aangeven binnen 10 jaar te willen omschakelen naar een duurzame vorm van landbouw [3]. Bijvoorbeeld natuurinclusieve landbouw: rekening houdend met de omgeving en de soortenrijkdom daarin. Een van de stappen die je als natuurinclusieve ondernemer kunt zetten om de biodiversiteit op je erf te vergroten, is het opstellen van een natuurerfplan, ook wel een bedrijfsbiodiversiteitsplan genoemd. In een bedrijfsbiodiversiteitsplan gaat een landschapsadviseur met de ondernemer in gesprek om te bespreken hoe de aanleg van natuur de bedrijfsvoering kan versterken.

Redenen om deel te nemen

Wilbert Litjens, MRIJ-melkveehouder uit Puiflijk met 140 melkkoeien en bijbehorend jongvee, heeft hier ervaring mee. In het voorjaar van 2019 heeft Stichting Landschapsbeheer Gelderland een bedrijfsbiodiversiteitsplan voor zijn bedrijf gemaakt. “Als melkveehouder ben ik altijd op zoek hoe ik een meerprijs voor mijn melk en vlees kan krijgen. Nu mijn melkleverancier FrieslandCampina duidelijke randvoorwaarden heeft opgesteld voor PlanetProof, zie ik kansen voor mijn bedrijf. Een bedrijfsbiodiversiteitsplan helpt mij om beter inzicht te krijgen in de huidige status van flora en fauna op mijn bedrijf. Ook geeft het mij ideeën en inspiratie in welke maatregelen ik kan nemen om stappen te zetten met biodiversiteit.” 

Twee andere deelnemers met zeldzame oud-Hollandse veerassen zijn biologische kaasboerderij Brandrood uit Ede en het gemengd bedrijf Ouwendorperhoeve uit Garderen. Voor Arjan Schermer van Brandrood is een bedrijfsbiodiversiteitplan vooral een discussiedocument om met hun omgeving in gesprek te gaan over de inrichting van het landschap. Nelleke Meersma, eigenaar van Ouwendorperhoeve, heeft er andere redenen voor: “Wij hebben behoefte aan een landschapsvisie voor ons erf: Hoe behoud je het open karakter? Waar en hoe leg je schaduwplekken voor de dieren aan? Wat kan er met de oude schaapskooi? En hoe maak je verbinding met het bos waar de varkens scharrelen?”

Resultaten

Knip- en scheerheggen van de meidoorn en de veldesdoorn; Een vogelbosje met hondsroos, eenstijlige meidoorn, hazelaars, krenten en de Gelderse roos; Solitaire bomen zoals een perenboom, kersenboom en walnoot; Een hoogstamboomgaard met appel-, peren en pruimenbomen; Een kruidenrijke akkerrand en een steenuilenkast… zomaar een greep uit de landschapselementen die in de bedrijfsbiodiversiteitsplannen terugkomen.   

Heggen zijn namelijk functioneel als windscherm en als veekering. Ook bij hoge rivierwaterstanden zorgen ze voor een permanente afrastering, houden ze de grond vast en dragen ze bij aan een goede waterhuishouding. Een vogelbosje wordt – zoals de naam doet vermoeden – gebruikt als broedplaats en schuilplaats door zowel vogels als kleine zoogdieren. Een solitaire boom of bomengroep biedt schaduw voor het vee en maakt het landschappelijke beeld compleet. Een nestkast voor steenuilen helpt op zijn beurt om vogels in een open agrarisch landschap te laten broeden die vervolgens de muizen uit het voer en de gewassen jagen.

Tot slot

“Ik ben heel blij met het ontwerp en de inheemse beplantingslijst dat voor m’n erf gemaakt is. Ik twijfel alleen nog bij de aanleg van wilgenbomen, vanwege het onderhoud hiervan. Dankzij deze inventarisatie heb ik kijk op het huidige aantal weidevogels én suggesties gekregen om kleine aanpassingen in het landschap te doen waardoor de kievieten en grutto’s in aantal kunnen toenemen. Ook vind ik het heel waardevol om als boer met lokale weidevogelwerkgroepen in contact te worden gebracht. Het opstellen van een bedrijfsbiodiversiteitsplan is zeker voor meer melkveehouders interessant die verder willen verduurzamen in hun bedrijfsvoering,” aldus Wilbert Litjens. Waarop Arjan Schermer aanvult: “Stichting Landschapsbeheer Gelderland zoekt zelfs uit of het plantgoed ook gefinancierd kan worden vanuit gemeentelijke subsidies.

Wilbert Litjens, Arjan Schermer en Nelleke Meersma zijn drie verschillende ondernemers en hebben drie verschillende bedrijfsvoeringen. Ieder heeft zijn of haar eigen motivatie om te onderzoeken hoe je natuur (beter) kan inzetten in je bedrijfsvoering. Niet alleen om de biodiversiteit op het bedrijf te vergroten maar – en misschien wel vooral – omdat natuur kan worden ingezet om bijvoorbeeld een meerprijs voor je product te realiseren, draagvlak in je omgeving te vergroten of je bedrijf beter (landschappelijk) in te passen.

Foto (bovenaan dit artikel): Wilbert Litjens